Nadat het Ecology Team en Animal Team van Tamera (Portugal) in 2007 de samenwerking met Sepp Holzer begon, is begin 2010 een start gemaakt met

het buitenvarkens-project:

Onderzoeks-plots met varkens
voor bodem- en vegetatieherstel
en opbouw van een varkens-voedselbos.
O.l.v. Heike Kessler & Malika Cieremans

Het idee:

• de varkens kunnen zichzelf zijn en doen waar ze goed in zijn.
• Ze helpen ons bij het bewerken en bemesten van het land.
• Ze helpen om hun eigen voer te verbouwen.
• Ze zijn niet afhankelijk van fossiele brandstoffen,
• ze reproduceren en repareren zichzelf (in tegenstelling tot machines),
• en ze kunnen werken op hellingen en tussen bomen, waar dat met machines niet lukt zonder schade.

De aanpak:

Vanuit een vaste thuisbasis van 1 hectare, gaan de varkens voor enkele dagen tot enkele weken aan de slag in diverse testplots met mobiele omheiningen, om ongewenste begroeiing te verwijderen, de bodem los te woelen, te bemesten, en zaden in de grond te werken.

• Groentebedden, na de oogst;
• Gedegradeerde hellingen, met kale grond en droogteresistent struikgewas;
• Door braam overwoekerde boomgaarden met gedegradeerde, compacte bodem;
• Plot met arme bodem en pionierstruiken, gekoppeld aan basisschool-educatie.

Om te beginnen wordt een mobiele elektrische omheining opgebouwd rond het plot dat bewerkt gaat worden. Om te beginnen plots dichtbij de thuisbasis, waar de varkens heengeleid worden via een afgezet pad. Later wandelen we als heuse varkenshoeders over het hele terrein, onderweg naar de volgende “werkplek”.

De varkens beginnen vanzelf met het woelen op de aantrekkelijkste plekjes. Om ze extra te stimuleren de grond om te woelen waar het gewenst is voor de bodemverbetering, of voor het bestrijden van braam en cistusroos, verspreiden we groenafval uit de community-keukens, aangelengd met water, als lekker geurtje.

Nadat de varkens hun werk gedaan hebben, laten we ze weer terugwandelen naar hun thuisbasis, soms met een uitstapje links en rechts, om te snoepen van de lekkere hapjes die de vele eikenbomen in het landschap voor ze achterlaten.

Op de omgewoelde plots worden vervolgens zaadmengsels uitgestrooid. De samenstelling is afhankelijk van de omstandigheden per plot: nieuwe groenten, evt. nieuwe struiken of bomen inplanten, of eerst een mix om de bodemstructuur en -vruchtbaarheid verder te verbeteren.

Als deze vegetatie lang genoeg de tijd krijgt om zich te ontwikkelen, kunnen de varkens aan het eind van het groeiseizoen opnieuw langskomen, en zo hun eigen maal bij elkaar scharrelen.

Conclusies en aanbevelingen

• Varkens gedijen inderdaad prima in een buitenomgeving, als ze voldoende ruimte en afwisseling hebben. Ze blijven gezond en ontwikkelen zich goed met het “wilde” dieet, en kunnen hun natuurlijke gedrag vertonen. Ze blijken heel hygiënisch, ze zijn happy om als sociale wezens samen te leven, en bijv. hun eigen nest te bouwen, een toilethoek te creëren, en hun huid in conditie te houden met een moddermasker;
• Om een duurzaam voedselbos voor buitenvarkens te ontwikkelen, vraagt de juiste kennis en alertheid van de beheerder om het ecosysteem intact te houden. Het is een fine line tussen opbouw van ecosysteem-gezondheid en productiviteit enerzijds, of juist verarming en schade aan je bodem en productiviteit anderzijds.
• Het is het de kunst om de varkens te laten roteren langs verschillende plots, en die na het varkensbezoek lang genoeg met rust laten, zodat de vegetatie weer kan bijgroeien. Verder is het van belang om te kiezen voor een soortensamenstelling die past bij bodemtype, waterhuishouding en klimaat, en het is belangrijk dat er het hele seizoen door voldoende gewassen zijn die ze kunnen oogsten, zodat ze niet meer van buitenaf bijgevoerd hoeven worden;
• Hoe groot deze plots zijn, hoe lang ze erop blijven, en hoe lang “genoeg rust” is, daar is geen vaste formule voor te geven. Dit vraagt een leren “lezen” van je land, je planten en bomen, je bodem en je dieren.

Van 2009-2014 werkte de Nederlandse Malika Cieremans in Portugal met het Ecology Team van Tamera aan een eetbaar water-landschap op 150 ha gedegradeerd boerenland: voedselbossen, mengteelt van groenten, fruit en kruiden, varkens, waterretentie, herbebossing, groene energie, oogst en verwerking voor regionale zelfvoorziening. Zie het portfolio voor artikelen over de andere thema’s.